Ức Trai là người đã có những đóng góp to lớn cho sự nghiệp giữ nước của dân tộc ta. Tuy nhiên, cuộc đời của ông không chỉ toàn những vinh quang mà còn chứa đựng một nỗi oan khuất lớn lao, đó là vụ án Lệ Chi Viên. Vậy Ức Trai là ai? Bài viết này Influencervn sẽ giúp bạn tìm hiểu chi tiết.
Ức Trai là ai?
Nguyễn Trãi, tự Ức Trai, sinh năm 1380 và qua đời vào ngày 19 tháng 9 năm 1442. Ông là một chính khách, nhà văn nổi tiếng, đồng thời là người đã đóng vai trò tích cực trong cuộc Khởi nghĩa Lam Sơn do Lê Lợi lãnh đạo nhằm chống lại ách đô hộ của nhà Minh (Trung Quốc) đối với Đại Việt.
Nguyễn Trãi sinh ra tại làng Chi Nhạn, huyện Phượng Sơn, lộ Lạng Giang (nay thuộc huyện Chí Linh, tỉnh Hải Dương). Ông là con trai của Nguyễn Phi Khanh, một tiến sĩ cuối triều đại nhà Trần, và là cháu ngoại của tư đồ Chương Túc Quốc thượng hầu Trần Nguyên Đán.

Tiểu sử và quá trình làm việc của Ức Trai dưới thời nhà Lê
Sau khi đã biết Ức Trai là ai, chúng ta hãy cùng tìm hiểu về tiểu sử và quá trình làm việc của ông thời nhà Lê. Khi mới 6 tuổi, Nguyễn Trãi trở về Côn Sơn sống cùng ông ngoại là Trần Nguyên Đán sau khi mẹ qua đời. Năm 1390, khi ông ngoại qua đời, Nguyễn Trãi theo cha về quê ở làng Nhị Khê.
Dù phải sống trong hoàn cảnh khó khăn, ông vẫn kiên trì học tập, trở thành người uyên bác, am hiểu nhiều lĩnh vực và luôn mang trong mình tinh thần trách nhiệm của một kẻ sĩ yêu nước, thương dân.
Ở tuổi 20, Nguyễn Trãi đỗ thái học sinh và cùng cha làm quan dưới triều Hồ. Đến năm 1407, khi giặc Minh xâm lược nước ta, cha ông – Nguyễn Phi Khanh – bị bắt và đưa sang Trung Quốc. Nguyễn Trãi cùng em trai theo cha nhưng theo lời khuyên của cha, ông quay về. Trên đường trở về, ông bị quân Minh bắt giữ.
Sau khi thoát khỏi sự giam cầm, Nguyễn Trãi trở về sống ẩn dật trong nhân dân để tránh sự truy lùng của quân Minh, đồng thời nung nấu ý chí đánh đuổi ngoại xâm và bảo vệ đất nước. Khi hay tin Lê Lợi khởi nghĩa Lam Sơn, Nguyễn Trãi tìm đến Thanh Hóa, trình bày “Bình Ngô sách” – một kế hoạch đánh đuổi giặc Minh – và được Lê Lợi tin tưởng trọng dụng.
Nguyễn Trãi đã cùng nghĩa quân Lam Sơn vượt qua muôn vàn khó khăn, cống hiến tài năng và tâm huyết cho cuộc kháng chiến. Đến năm 1427, ông đã góp phần to lớn vào chiến thắng lịch sử, giành lại độc lập cho đất nước.
Ông cũng chính là người thay Lê Lợi viết “Bình Ngô đại cáo”, một áng văn bất hủ, thể hiện tư tưởng nhân nghĩa sâu sắc và khát vọng hòa bình, độc lập cho dân tộc.
Dưới triều Lê Thái Tổ và Lê Thái Tông, Nguyễn Trãi tận tâm xây dựng triều đình vững mạnh, đưa xã hội vào thời kỳ thịnh trị, yên bình. Tuy nhiên, vì tính cách thẳng thắn và tư tưởng lấy dân làm gốc, ông không tránh khỏi sự ghen ghét, đố kỵ từ kẻ gian, khiến nhiều lần bị vu oan và chịu giáng chức.
Năm 1440, Lê Thái Tông mời ông trở lại triều đình, giao nhiều trọng trách quan trọng. Khi ông đang tập trung cống hiến, vụ việc vua Lê Thái Tông đột ngột qua đời tại Lệ Chi Viên – tư gia của Nguyễn Trãi – đã khiến ông bị nghi oan và dẫn đến bi kịch trong cuộc đời.

Những sáng tác thơ – văn làm nên tên tuổi của Nguyễn Trãi
Nguyễn Trãi là một nhà thơ, nhà văn nổi tiếng trong lịch sử dân tộc Việt Nam, với nhiều tác phẩm văn học giá trị thuộc các thể loại như chính luận và thơ ca. Ngoài ra, ông còn để lại nhiều tác phẩm có ý nghĩa lớn về địa lý và lịch sử.
Ở thể loại chính luận, phải kể đến các tác phẩm như Bình Ngô đại cáo và Quân trung từ mệnh tập. Quân trung từ mệnh tập bao gồm những bức thư gửi tướng giặc và các văn bản giao thiệp với triều đình nhà Minh, nhằm thực hiện chiến lược “đánh vào lòng địch” hay còn gọi là “địch vận” ngày nay.
Bình Ngô đại cáo, được viết bằng chữ Hán, là một áng văn bất hủ, tổng kết 10 năm chiến đấu gian khổ chống giặc ngoại xâm, thể hiện tinh thần chính nghĩa và sự đoàn kết của dân tộc. Tác phẩm này sử dụng lời của vua Lê Lợi để công bố chiến thắng và khẳng định độc lập dân tộc. Ngoài ra, Nguyễn Trãi còn để lại khoảng 28 tác phẩm thuộc các thể loại phú, tấu, chiếu, lục, ký, biểu,…
Về mảng lịch sử, các tác phẩm nổi bật bao gồm những ghi chép liên quan đến cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, như Lam Sơn thực lục, và bài văn bia Vĩnh Lăng thần đạo bi, khắc họa cuộc đời và sự nghiệp của vua Lê Thái Tổ.
Trong lĩnh vực địa lý, Nguyễn Trãi đã viết Dư địa chí bằng chữ Hán, ghi lại những thông tin khái quát về địa lý hành chính và tự nhiên của Việt Nam qua các giai đoạn lịch sử.
Bên cạnh đó, ông còn sở hữu một sự nghiệp thơ văn đồ sộ, với những tác phẩm tiêu biểu như Ức Trai thi tập, Quốc âm thi tập, Chí Linh sơn phú và Côn Sơn ca. Những sáng tác này đã khẳng định tên tuổi Ức Trai là ai đồng thời thể hiện tình yêu sâu sắc với gia đình, quê hương. Đặc biệt, Ức Trai thi tập gồm 105 bài thơ, được coi là tác phẩm tự thuật về chính tác giả và là một trong những di sản văn học nổi bật nhất của Nguyễn Trãi.

Tư tưởng vĩ đại của Nguyễn Trãi
Trong thời kỳ hiện đại, một số nhà sử học Việt Nam như Doãn Chính, Phan Huy Lê, Nguyễn Khắc Thuần… đã biên soạn các tác phẩm đề cập đến những nội dung mà họ gọi là tư tưởng Nguyễn Trãi. Dưới đây là một số nội dung trích dẫn:
Nguyễn Trãi được đánh giá là một trong những nhà tư tưởng vĩ đại của Việt Nam. Tư tưởng của ông phản ánh nền văn hóa Việt Nam thời Hậu Lê, khi xã hội đang trên đà phát triển mạnh mẽ, đánh dấu một giai đoạn quan trọng trong lịch sử tư tưởng dân tộc.
Tư tưởng của Nguyễn Trãi không được trình bày dưới dạng một học thuyết hệ thống hay nằm trong một tác phẩm cụ thể mà được thể hiện phân tán qua nhiều tác phẩm khác nhau. Những giá trị trong tư tưởng của ông được khám phá và tổng hợp thông qua các nghiên cứu của các nhà khoa học xã hội hiện đại.
Điểm nổi bật trong tư tưởng Nguyễn Trãi là sự hòa quyện tinh tế giữa các yếu tố từ Nho giáo, Phật giáo và Đạo giáo, trong đó Nho giáo giữ vai trò chủ đạo. Những yếu tố này được kết hợp một cách khéo léo với bối cảnh thực tiễn của xã hội Việt Nam thời kỳ đó.
Ức Trai và oan án Lệ Chi Viên rúng động
Bên cạnh thắc mắc Ức Trai là ai, nhiều người cũng rất tò mò về oan án Lệ Chi Viên một thời. Nguyễn Trãi và cả ba thế hệ trong gia đình ông đều phải gánh chịu cái chết bi thảm vì vụ án oan Lệ Chi Viên.
Theo sử sách, khi vua Lê Thái Tông đi tuần, ông đã ghé qua nhà của Nguyễn Trãi và rất ngưỡng mộ tài năng văn chương của ông cũng như vẻ đẹp của vợ Nguyễn Trãi, bà Nguyễn Thị Lộ. Vua đã cho bà hầu cận suốt đêm, nhưng không lâu sau đó, vua qua đời. Nguyễn Thị Lộ bị buộc tội ám sát vua, dẫn đến cả gia đình Nguyễn Trãi bị xử án “tru di tam tộc”.
Phải đến năm 1464, vua Lê Thánh Tông mới chính thức ra chiếu minh oan cho Nguyễn Trãi, truy tặng ông tước Tán Trù Bá và cấp chức huyện quan cho Nguyễn Anh Vũ, con trai duy nhất còn sống sót trong gia đình sau vụ án. Vua Lê Thánh Tông còn lệnh thu thập di cảo của Nguyễn Trãi, qua đó bảo tồn một phần lớn di sản văn hóa của ông cho đến ngày nay.
Mặc dù vua Lê Thánh Tông đã ban chiếu minh oan cho Nguyễn Trãi, nhưng vợ ông, Nguyễn Thị Lộ, người bị nghi là thủ phạm chính, vẫn chưa được minh oan. Sử sách không ghi nhận thêm về việc này.

Nguyễn Trãi để lại những di sản văn hóa và tư tưởng vô cùng quý giá, góp phần vào sự phát triển của văn học Việt Nam. Nhân dịp kỷ niệm 600 năm ngày sinh của ông, UNESCO đã vinh danh ông là Danh nhân văn hóa Thế giới và công nhận ông là một trong 14 anh hùng dân tộc.
Đền thờ tưởng niệm Nguyễn Trãi ngày nay ở đâu?
Vào năm 1956, Bộ Văn hóa Việt Nam Dân chủ Cộng hòa lần đầu tổ chức lễ kỷ niệm 514 năm ngày mất của Nguyễn Trãi. Sau đó, các năm 1962 và 1967, Việt Nam Dân chủ Cộng hòa tiếp tục tổ chức các lễ kỷ niệm 520 năm và 525 năm ngày mất của ông, đồng thời phát hành bộ tem về Nguyễn Trãi vào năm 1962.
Đền thờ Nguyễn Trãi tại Nhị Khê, Hà Nội, ban đầu là từ đường của họ Nguyễn Nhị Khê, được xây dựng sau khi vua Lê Thánh Tông chiêu tuyết cho ông. Đền còn lưu giữ các tác phẩm nghệ thuật, bao gồm bức chân dung Nguyễn Trãi vẽ trên lụa và các hoành phi ghi nhận công lao, phẩm hạnh của ông.
Nhân dịp kỷ niệm 600 năm ngày sinh của Nguyễn Trãi, đền thờ đã được trùng tu và mở rộng, với việc bổ sung phòng trưng bày về cuộc đời và sự nghiệp của ông cùng tượng đài Nguyễn Trãi. Đền thờ này đã được công nhận là Di tích lịch sử văn hóa vào tháng 1 năm 1964.
Tại Côn Sơn, Hải Dương, đền thờ Nguyễn Trãi được xây dựng từ năm 2000 và khánh thành vào năm 2002. Đền tọa lạc ở khu vực động Thanh Hư, có diện tích lên đến 10.000 m2, nằm dưới chân dãy Ngũ Nhạc gần núi Kỳ Lân.

Có thể bạn quan tâm: Lương Tam Quang Là Ai? Chân Dung Bộ Trưởng Bộ Công An
Ức Trai là ai chúng ta đều đã có câu trả lời. Dù là anh hùng của dân tộc nhưng ông cũng là nạn nhân của những âm mưu chính trị. Vụ án Lệ Chi Viên đã cướp đi của ông một gia đình hạnh phúc và một cuộc sống bình yên. Tuy nhiên, tài năng và những đóng góp của ông cho dân tộc vẫn còn sống mãi với thời gian.